HET is een schokkende statistiek die bevestigt dat medisch seksisme nog steeds een gevaarlijk probleem is in dit land: terwijl mannen vatbaarder zijn voor hartaanvallen, lopen vrouwen een groter risico om eraan te overlijden.
Het Amerikaanse onderzoek, dat vorig jaar werd gepubliceerd en waaraan wereldwijd meer dan 2,3 miljoen mensen deelnamen, wordt omschreven als een ‘verbluffende’ bevinding. Het bouwt voort op een groeiende berg bewijsmateriaal dat suggereert dat vrouwen in een enorm nadelige positie verkeren als het gaat om de gezondheid van hun hart.
Schokkende cijfers tonen aan dat dit waar is, ondanks de toegang tot de NHS, die over enkele van de meest geavanceerde behandelingen ter wereld beschikt.
Vrouwen met hart- en vaatproblemen lopen 50 procent meer risico op een verkeerde diagnose en een kleinere kans op een snelle behandeling.
De kans dat ze binnen 72 uur na het begin van hun symptomen een angiogram krijgen (een soort röntgenfoto die wordt gebruikt om een hartaanval te diagnosticeren), is 34 procent kleiner dan bij mannen.
Volgens berekeningen van de British Heart Foundation zijn er in Engeland en Wales tussen 2002 en 2013 8.243 vrouwen omgekomen omdat zij niet dezelfde standaardzorg kregen als mannen.
Deskundigen kijken al geruime tijd met toenemende bezorgdheid naar deze statistieken, omdat ze het zien als verder bewijs van medisch seksisme als het gaat om de grootste doodsoorzaak van het land.
Vrouwen met hart- en vaatziekten hebben 50 procent meer kans om een verkeerde diagnose te krijgen, volgens een onderzoek
Meer dan 3,6 miljoen vrouwen in het Verenigd Koninkrijk leven met hartziekten. Hartziekten doden meer dan twee keer zoveel vrouwen als borstkanker en meer dan 30.000 vrouwen worden elk jaar met een hartaanval in het ziekenhuis opgenomen.
Omdat artsen de pijn bij vrouwen vaak onderschatten, kan het voorkomen dat de diagnose te laat komt of pas wanneer de schade al is aangericht.
Maar vandaag de dag zeggen experts dat er een controversiële maar effectieve oplossing is. Sian Harding, emeritus hoogleraar Cardiale farmacologie aan het Imperial College London, zegt: ‘Mijn advies aan vrouwen is dit: als je denkt dat je een hartaanval krijgt, neem dan een man mee naar het ziekenhuis. Het zou zomaar je leven kunnen redden.
Uit onderzoek blijkt dat de symptomen van vrouwen vaak niet serieus worden genomen door hulpverleners, maar als er een man in de buurt is die voor ze opkomt, is de kans kleiner dat de patiënt wordt afgewezen.
‘Als je huilt en pijn hebt, kan de aanname bestaan dat je hysterisch bent. Als je dan iemand hebt die je steunt en zegt dat hij/zij je nog nooit zo heeft gezien, kan het zijn dat ze je serieuzer nemen.’
‘Het is triest dat we dit moeten zeggen, maar het is waar.’
Medisch seksisme bestaat echt, zegt professor Harding, maar veel mannelijke artsen ontkennen dat.
Overlevingspercentages zijn tot drie keer hoger voor vrouwen die door een vrouwelijke arts worden behandeld. Alleen al meer vrouwen in een klinisch team verbetert hoe goed mannelijke artsen vrouwen behandelen, zo blijkt uit de gegevens.
Sian Harding, emeritus hoogleraar cardiale farmacologie aan het Imperial College London, zegt: ‘Mijn advies aan vrouwen is: als je denkt dat je een hartaanval krijgt, neem dan een man mee naar het ziekenhuis. Het zou zomaar je leven kunnen redden’
‘Er zijn steeds meer onderzoeken die aantonen dat vrouwen slechtere resultaten behalen bij allerlei hartbehandelingen, van harttransplantaties tot het implanteren van een linkerhartkamer,’ voegt ze toe.
‘Zelfs als vrouwen dezelfde behandeling krijgen, zijn de gevolgen achteraf slechter.’
Uit het boek Sex Matters van de Amerikaanse arts Dr. Alyson J. McGregor blijkt hoe moeilijk het voor vrouwen vaak is om artsen ervan te overtuigen hoe ernstig hun pijn is.
Hoe harder een vrouw haar best doet, hoe meer haar reactie wordt afgedaan als ‘typisch vrouwelijk gedrag’.
Een deel van het probleem is dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in klinische onderzoeken. Het meeste hartonderzoek is namelijk uitgevoerd op mannen of mannelijke dieren.
‘Er is een duidelijke mogelijkheid dat hartproblemen bij vrouwen anders behandeld moeten worden vanwege hun unieke biologie,’ zegt Prof Harding. ‘En dat vereist verder onderzoek.’
Maar nog belangrijker is dat artsen en patiënten vaak niet begrijpen dat het risico op hart- en vaatziekten bij vrouwen op middelbare leeftijd dramatisch toeneemt als gevolg van hormonale veranderingen die verband houden met de menopauze.
Voordat ze deze fase bereiken, die meestal plaatsvindt tussen de 45 en 55 jaar, beschermt het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen tegen de vorming van plaques – ontstekingen en de ophoping van vetafzettingen in de slagaders, wat kan leiden tot hartaanvallen.
Maar wanneer de oestrogeenspiegels afnemen, neemt het beschermende effect ook af. En hoewel hartproblemen vaak worden gezien als iets dat mannen onevenredig hard treft, is de waarheid dat vanaf de middelbare leeftijd de risico’s voor vrouwen ‘steil stijgen’ en gelijk worden aan de risico’s die mannen lopen, aldus Vijay Kunadian, hoogleraar interventionele cardiologie aan de Universiteit van Newcastle.
Prof Kunadian legt uit: ‘Vrouwen komen rond deze tijd vaak aan, deels omdat het lichaam de oestrogeenreductie probeert te compenseren met vetcellen, die een zwakkere vorm van het hormoon produceren.
‘De manier waarop vrouwen vet opslaan, verandert ook. Het hoopt zich op rond onze interne organen, wat kan leiden tot een stijging van het cholesterolgehalte en een groter risico op diabetes type 2.
‘Zowel een hoog cholesterol als diabetes type 2 verhogen het risico op hartziekten. Ook de bloeddruk stijgt rond deze tijd, wat een groot risico is voor de ontwikkeling van coronaire hartziekte – de verharding van de slagaders.’
Uit onderzoek is gebleken dat er nog andere factoren zijn die specifiek zijn voor vrouwen en die het risico op een hartaanval op middelbare leeftijd kunnen vergroten. Denk hierbij aan vruchtbaarheids- en zwangerschapsstoornissen zoals vroeggeboorte, zwangerschapsdiabetes en polycysteus-ovariumsyndroom.
Het tweede probleem is dat een vrouw die een hartaanval krijgt, symptomen kan hebben die niet als normaal worden beschouwd.
In gezondheidscampagnes waarin de symptomen van een hartaanval worden belicht, zie je regelmatig beelden van een man die van pijn naar zijn borst grijpt, terwijl de pijn uitstraalt naar de armen.
Hoewel er overeenkomsten zijn in de manier waarop beide geslachten een hartaanval ervaren, kunnen de symptomen bij vrouwen anders zijn, zegt professor Kunadian.
Ongeveer 80 procent van de vrouwen ervaart mogelijk strakheid of zwaarte in het midden van de borst, maar ze hebben vaker dan mannen last van pijn in hun rug, tussen de schouderbladen, samen met misselijkheid, overgeven en kortademigheid. Soms voelen ze zich gewoon ‘niet zichzelf’, voegt ze toe, of ervaren ze gewoon overweldigende vermoeidheid.
‘De redenen achter de verschillen zijn complex,’ zegt Prof Harding. ‘Meer vrouwen kunnen hartaanvallen krijgen door tijdelijke blokkades, wanneer vettige plaques in de slagaders van het hart eroderen. Er zijn waarschijnlijk andere biologische verschillen waar we niets van weten.
‘Deze verschillen zijn de reden waarom artsen bij een vrouw die op de spoedeisende hulp arriveert, niet altijd vermoeden dat ze een hartaanval heeft, waardoor de behandeling wordt vertraagd.’
Vrouwen kunnen hun eigen pijn vaak goed negeren, maar interpreteren de signalen vaak verkeerd.
‘Als clinici hebben we een aanzienlijk aantal mensen gezien die denken dat ze paniekaanvallen, indigestie of een borstinfectie hebben,’ zegt Prof Kunadian. ‘Ze willen niemand lastig vallen en het laatste waar ze aan denken is dat ze een hartaanval krijgen. Dus ze gaan door.
‘Maar tegen de tijd dat ze in het ziekenhuis aankomen, kan de schade al ernstig zijn. Zulke vertragingen en verkeerde diagnoses verhogen het risico op overlijden met 70 procent.’
Volgens prof. Harding adviseren de experts dat elke vrouw die met een van deze symptomen naar het ziekenhuis gaat, ‘er zeker van moet zijn dat het team heeft overwogen of het een hartaanval zou kunnen zijn’.
‘Als u met de ambulance wordt vervoerd, vraag dan of u naar een gespecialiseerd hartinfarctcentrum kunt worden gebracht in plaats van naar de plaatselijke spoedeisende hulp’, zegt ze.
‘De richtlijnen zijn duidelijk over het protocol dat artsen moeten volgen.
Patiënten moeten een elektrocardiogram (ECG) laten maken om de elektrische activiteit van het hart te meten. Ook moet er een bloedtest worden gedaan om te controleren op troponine, een proteïne dat door het hart wordt afgegeven als het beschadigd is.
Bij sommige patiënten wordt ook een angiogram gemaakt. Daarbij wordt een kleurstof in de slagaders gespoten en worden röntgenfoto’s van het hart gemaakt om te controleren op blokkades.
‘Als er sprake is van een volledige blokkade, ook wel STEMI genoemd, is mogelijk coronaire angioplastiek nodig. Daarbij wordt de bloedstroom naar het hart hersteld door via een katheter een ballonnetje in de geblokkeerde slagader te plaatsen en op te blazen.
‘Een stent, een buisje van gaas dat als een soort steigerwerk fungeert om de slagader open te houden, kan ook bij een soortgelijke procedure worden geïmplanteerd.
Bij hartaanvallen waarbij sprake is van een gedeeltelijke blokkade (ook wel NSTEMI’s genoemd) worden alleen medicijnen gegeven.
Toch is de kans kleiner dat vrouwen een angiogram of een angioplastiek ondergaan.
Uit onderzoek is gebleken dat mannen 20 procent vaker dit soort ingrepen ondergaan dan vrouwen en dat de kans om een ziekenhuisopname te overleven bijna twee keer zo groot is.
Volgens professor Kunadian is de kans ook kleiner dat vrouwen de aanbevolen medicatie krijgen na een hartaanval, en is de kans groter dat ze in het jaar na de aanval overlijden dan mannen.
Ze legt uit dat de richtlijnen aanbevelen om na een hartaanval vijf medicijnen te nemen: bloedplaatjesremmers, die abnormale bloedstolling voorkomen; ACE-remmers om de bloeddruk te verlagen; bètablokkers om de hartslag te regelen en de bloeddruk te verlagen; statines om het cholesterol te verlagen; en aspirine, een bloedverdunner.
‘Controleer of u ze allemaal heeft gekregen en laat de arts anders uitleggen waarom,’ zegt prof. Kunadian.
Er zijn ook hart- en vaatziekten die onevenredig vaak vrouwen treffen, maar die minder snel worden opgemerkt bij tests. Het gaat om de zogenaamde ‘stille hartaanvallen’, waarbij vrouwen te horen krijgen dat er niets aan de hand is en ze naar huis worden gestuurd.
Vrouwen hebben vaak moeite om mannelijke artsen ervan te overtuigen hoe ernstig hun pijn is, aldus de Amerikaanse arts Dr. Alyson McGregor, die in haar boek Sex Matters zegt dat hoe harder een vrouw haar best doet, hoe meer hun reactie wordt afgedaan als ‘typisch vrouwelijk gedrag’.
Als een angiogram er goed uitziet, maar de symptomen wijzen op een cardiovasculair probleem, is het goed om te weten dat er andere technieken zijn, zoals een MRI van het hart, een echocardiogram of intravasculaire beeldvorming, die kunnen worden gebruikt om verder onderzoek te doen en het onderliggende probleem te ontdekken.
‘Als u zich in deze situatie bevindt en een angiogram geen afwijkingen laat zien, maar u zich nog steeds zorgen maakt, vraag dan of er andere tests kunnen worden uitgevoerd,’ adviseert prof. Kunadian.
Het is net zo belangrijk om maatregelen te nemen om uw cardiovasculaire gezondheid te beschermen, zodat u hartaanvallen kunt voorkomen.
Het NHS-advies is om een gezond, uitgebalanceerd dieet te volgen dat gebaseerd is op mediterrane principes: veel fruit en groenten, mager vlees en vis, peulvruchten en kleine hoeveelheden zuivelproducten.
‘Beperk alcoholgebruik en stop met roken – het is nooit te laat – en beweeg minstens 150 minuten per week. Dat kan een stevige wandeling zijn, maar ook krachtoefeningen,’ zegt prof. Harding.
‘En alle volwassenen tussen de 40 en 74 jaar zouden elke vijf jaar een NHS-gezondheidscontrole moeten laten uitvoeren. Als u dat nog niet hebt gedaan, bel dan uw huisarts en vraag ernaar.
‘Hiermee worden uw bloeddruk, cholesterol, BMI en bloedsuikerspiegel gemeten. Zo krijgt u inzicht in of u in de komende tien jaar een verhoogd risico loopt op een hartaanval.’
Ze voegt eraan toe dat hoge bloeddruk een van de meest ondergediagnosticeerde hartaandoeningen is en de grootste risicofactor voor een hartaanval.
‘Het is volledig te voorkomen. Als de bloeddruk constant hoog blijft, kan medicatie deze omlaag brengen. Maar een gezond dieet en regelmatige activiteit zijn essentieel.’
Maar het allerbelangrijkste is volgens beide experts dat u altijd actie moet ondernemen als u zich zorgen maakt.
‘Negeer nooit kortademigheid of pijn in uw borst, bovenrug of linkerarm,’ zegt prof. Harding.
‘Wacht niet tot het te laat is.’
