Mondo Duplantis: De biomechanica achter de beste polsstokhoogspringer ooit ontrafeld

Je mag niet zelf een bijnaam kiezen, maar je mag wel laten zien waarom je die hebt gekregen.

Armand Duplantis kreeg op jonge leeftijd de bijnaam ‘Mondo’ — ‘wereld’ in het Italiaans — van een vriend van de familie. Het is makkelijk om iets wat waarschijnlijk gewoon een liefdevolle daad van kinderlijke onschuld was, te herschrijven, maar op 24-jarige leeftijd heeft Duplantis de wereld van het polsstokhoogspringen al talloze keren veroverd.

In maart behaalde hij zijn vierde wereldtitel (2022 indoor en outdoor; 2023 outdoor; 2024 indoor) en in juni zijn vierde Europese titel (outdoor in 2018, 2022 en 2024 en indoor in 2021).

Duplantis is de overweldigende favoriet voor de gouden medaille in Parijs. Hij won drie jaar geleden in Tokio. Spring iedereen voorbij en hij is de eerste man die de Olympische titel polsstokhoogspringen behoudt sinds Bob Richards (Verenigde Staten) in 1956.

Duplantis is voor polsstokhoogspringen wat Usain Bolt was voor sprinten; Michael Phelps voor zwemmen; Simone Biles voor gymnastiek. Het is een Duplantis-dynastie.

Duplantis op weg naar Europees goud in Rome in juni (David Ramos/Getty Images)

Zijn eerste wereldrecord was 6,17 meter (20ft 3in) in Polen in februari 2020. Een week later sprong hij een centimeter hoger in Glasgow. Duplantis had geluk dat hij in Europa was en niet thuis in Lafayette, Louisiana. Daar had hij geen champagnekurken kunnen laten knallen — Duplantis werd pas 21 in november.

Daarna volgden nog zes wereldrecords, telkens met een centimeter. Het meest recent sprong Duplantis drie maanden geleden 6,24 meter in China, zijn eerste buitenwedstrijd van het seizoen. Dat zou wenkbrauwen doen fronsen en vragen oproepen over doping in andere evenementen. Bij het polsstokhoogspringen gebeurt zoiets niet. Dat is precies wat Mondo doet.

Duplantis is immers verantwoordelijk voor 61 van de 189 sprongen van minimaal zes meter. Negen van de top 10 sprongen in de geschiedenis zijn van hem, met alleen Renaud Lavillenie’s 6,16m inspanning uit 2014 die het patroon onderbreekt. Duplantis blijft het plafond breken, maar is trots op zijn consistentie, met zo’n high-performance vloer. Hij heeft slechts drie keer verloren sinds het begin van 2022 en helemaal niet meer sinds juli 2023 — 17 opeenvolgende overwinningen. Hij haalde zes meter in 36 van zijn 50 wedstrijden vanaf 2022, waaronder acht van de 11 dit kalenderjaar.

Duplantis was in april 2023 te gast bij Tigers Win, een podcast van Louisiana State University (LSU, waarvan hij alumnus is). Hem werd gevraagd wanneer hij voor het laatst was gezakt. Het antwoord: 2019, zijn laatste jaar op de universiteit. Duplantis werd tweede in de NCAA-finale in juni, tweede in de Diamond League-finale in augustus en werd tweede op de wereldkampioenschappen in oktober. Het verlies gaf hem energie. Het jaar daarop, 2020, verbeterde hij zijn persoonlijk record met 13 centimeter (van 6,05 m naar 6,18 m).

Duplantis viert in april 2024 opnieuw een wereldrecord (STR/AFP via Getty Images)

In 2000 actualiseerde academicus Francoys Gagne zijn Differentiated Model of Giftedness and Talent. Het theoretiseerde dat mensen met natuurlijke talenten een mix van geluk, persoonlijke kwaliteiten en de juiste omgeving nodig hebben om hun talent te ontwikkelen en te realiseren.

Duplantis zou de posterboy kunnen zijn. Hij komt uit een familie van atleten: Greg, zijn vader, was een elite-springer voor de VS. Helena, zijn Zweedse moeder, was een internationale zevenkampster en volleyballer. Duplantis’ moederlijke roots zijn de reden dat hij Zweden vertegenwoordigt, niet de VS. Zijn ouders zijn nog steeds zijn coaches.

Mondo heeft twee oudere broers die op een behoorlijk niveau sprongen. Hij groeide op met polsstokhoogspringen in zijn achtertuin en heeft nog steeds alle leeftijdscategorie wereldrecords tussen zeven en twaalf jaar. Zeker een sportief sprookje, maar ook een oversimplificatie om het succes van Duplantis te verklaren. Dit is waar biomechanica antwoorden biedt.

David Young, hoogleraar natuurkunde aan de LSU, legt uit dat elite polsstokhoogspringers vier componenten nodig hebben: “De snelheid van een sprinter van wereldklasse, het vermogen van een verspringer, de behendigheid van een gymnast en de flexibiliteit van een ballerina.”

Chris Mills, hoofddocent biomechanica aan de Universiteit van Portsmouth, legt dit uit in: De Atletiek: “Een goede sprong vereist beheersing van elke fase.” Voor Duplantis, zegt Mills, “is het niet slechts één element waarin hij uitblinkt.”

Terugblik op de opwindende triomf van Armand Duplantis 🇸🇪 op Tokio 2020!

Zijn gouden sprong bij het polsstokhoogspringen voor mannen was pure magie. Laten we dat opwindende moment van pure atletisch vermogen en vastberadenheid herbeleven. 🥇🏅#Tokio2020 | #ArmandDuplantis | #Gouden medaille |… foto.twitter.com/xXU8tmm9La

— De Olympische Spelen (@Olympics) 17 maart 2024

“Een snelle aanloop is essentieel, want dit zorgt er uiteindelijk voor dat je een grotere griphoogte (van de stok) hebt. Hoe hoger je grijpt, hoe hoger je springt,” zegt Mills. “Mondo heeft een van de hoogste aanloopsnelheden, hij grijpt hoog.”

Zijn woorden echoën wat de Amerikaanse polsstokhoogspringer KC Lightfoot deze zomer over Duplantis zei: “Hij is gewoon zo snel op de landingsbaan. Hij is een stuk sneller dan wij allemaal. Snelheid staat gelijk aan hoogte bij polsstokhoogspringen.”

GA DIEPER

Op jacht naar Mondo Duplantis: Bij het olympisch polsstokhoogspringen probeert een drietal Amerikanen een gigantische

Duplantis (5ft 11in) is klein voor polsstokhoogspringen, gebouwd meer als Lavillenie (5ft 10in) dan de Amerikaan Chris Nilsen (6ft 5in). Als middelbare scholier liep hij de 100m in 10.57s (wind-assisted met 0.1m/s) en versprong 7.15m.

Tijdens een persconferentie voor een Diamond League-wedstrijd in Brussel in 2022 vroeg de Jamaicaanse sprintster Shelly-Ann Fraser-Pryce (die de meeste wereldtitels op de vrouwensprint in de geschiedenis heeft) hoe snel hij 100 meter kon rennen. Hij keek haar in de ogen en zei dat hij haar zou verslaan. Duplantis gaf geen tijd.

Mills zegt dat aanloopstappen “meestal 14-20 stappen” zijn. Duplantis rent van een afstandje. Zijn aanloop van 20 stappen (polsstokhoogspringers tellen elke tweede stap, dus het is een aanloop van 10 stappen) is 45 meter lang.

Mills legt uit wat “de plantfase” is, waarbij Duplantis de paal naar beneden haalt en in de bak plant, die slechts “20 centimeter diep en 60 centimeter breed” is. Hij is breder aan de voorkant en smaller aan de onderkant, waar hij afloopt.

De paal raakt de sluitplaat en glijdt naar de achterkant van de doos waar hij een ‘holte’ bereikt. Deze rechthoek aan de achterkant van de doos geeft de paal ruimte om te bewegen en te buigen wanneer hij de achterwand raakt. Duplantis zegt dat een groot deel van zijn succes te maken heeft met de manier waarop de paal beweegt.

Polsstokhoogspringers moeten “ervoor zorgen dat ze hun hoogte maximaliseren bij de afzet door zo hoog mogelijk te reiken vanuit een nauwkeurige afzetpositie. De voorbereiding voor de afzet en de positie zijn cruciaal voor het omzetten van de aanloopsnelheid en die kinetische energie naar de paal, en het opslaan ervan als rekenergie”, zegt Mills.

Duplantis is een rechtshandige voltigeur, dus die hand grijpt de bovenkant van de paal vast, met de handpalm naar de lucht gericht. De linkerhand is verder naar beneden, met de handpalm naar de vloer gericht. Daarom springt hij met zijn linkerbeen (afbeelding één in de bovenstaande sequentie), dat recht blijft terwijl hij springt (afbeelding twee).

Vervolgens gebeuren er in een oogwenk een heleboel dingen. “Na de afsprong oefent de polsstokhoogspringer kracht uit, via zijn handen, op de paal om de beweging van de paal naar voren te buigen richting de stang,” zegt Mills.

“Zodra de polsstokhoogspringer voorbij het koord van de stok is gezwaaid — een denkbeeldige lijn tussen de boven- en onderkant van de stok — wordt de taak een volledige lichaamsrotatie rond de bovenste hand (Duplantis’ rechterhand)”, legt Mills uit. “De hoogspringer moet zo snel mogelijk ondersteboven zwaaien (afbeelding drie), om ervoor te zorgen dat ze in een optimale positie zijn wanneer de stok begint terug te slaan.”

Duplantis komt, vergeleken met andere voltigeurs, veel sneller in deze omgekeerde positie. Het lijkt op hoe iemand met een ‘kanonskogel’ in een zwembad springt. Zijn linkerbeen zwaait omhoog, vanuit het rechte stuk. Het volgt de rechterknie (die gebogen was bij de afzet) en drijft naar de borst.

Mills zegt dat het Duplantis’ “timing op de paal en zijn vermogen om de energie van de paal naar zichzelf over te brengen, hem naar hoogten stuwt die nog nooit door een andere atleet zijn bereikt”.

Stel je een opgerolde veer voor. “De spanningsenergie in de paal wordt vrijgegeven en tegelijkertijd trekt de atleet langs de actielijn om de verticale snelheid te maximaliseren, terwijl hij voldoende horizontale snelheid behoudt om de lat te halen”, zegt Mills.

De benen schieten recht omhoog terwijl de paal zich uitstrekt. Als de gebeurtenissen tot dan toe explosief en sprinterachtig waren, wordt Duplantis nu half turnster, half ballerina. Nilsen zei ooit: “Mondo is de perfecte mix tussen kracht, finesse en snelheid.”

In de extensiefase “voeren voltigeurs een halve draai uit, gevolgd door een pikepositie (omgekeerde V) over de stang”, zegt Mills. Er is detail. Duplantis’ linkerhand komt van de stang af terwijl zijn voeten de stang passeren, dan duwt hij de stang weg met zijn rechterhand net voordat de voeten naar beneden komen en de rest van het lichaam volgt. De borst en armen worden weggezwaaid van de stang terwijl Duplantis valt.

Zijn sprongen missen nooit hoogte, een bewijs van zijn snelheid. Als hij faalt, komt dat doordat zijn hoeken iets afwijken en hij op de stang terechtkomt, waarbij hij deze met zijn benen of borst raakt (zie zijn pogingen van 6,19 m op de Olympische Spelen in Tokio in 2021).

Dat gebeurde eerder dit jaar op de wereldkampioenschappen indoor in Glasgow. Duplantis won natuurlijk, maar slaagde er niet in om de eerste keer te springen. Hij had drie pogingen nodig op 5,85 m, twee op 5,95 m en drie op 6,05 m om te winnen. Hij zei dat het “het hardst was dat ik ooit heb gewerkt”. Op een offday pakte Duplantis, naar zijn normen, toch goud en had hij drie pogingen om het wereldrecord te verbreken.

(Alex Pantling/Getty Images)

Duplantis is zo goed dat hij nu op hoogte moet passen. Dat levert een psychologische uithoudingstest op. Op de (outdoor) Europese Kampioenschappen in juni, die Duplantis won met een kampioenschapsrecord van 6,10m, ging hij naar 5,65m en sprong in één keer tot en met 6,05m, zijn winnende hoogte. Tussen zijn eerste en vijfde sprong zaten twee uur en 27 minuten. Duplantis lag tussendoor op zijn foamroller.

Dit alles betekent dat hij in twee competities terechtkomt: eerst iedereen verslaan en dan het wereldrecord nastreven. Terwijl anderen misschien van hun winnende lengte naar het wereldrecord toewerken, gaat Duplantis er recht op af. Dit draait de fysieke en mentale eisen volledig om, omdat hij dan voorbereid moet zijn om snel achter elkaar hoger te springen.

De beste ter wereld zijn betekent dat je weinig atleten hebt om naar te kijken voor begeleiding en inspiratie. Duplantis doet vier keer per week sprintsessies en springt maar één keer, deels omdat zijn technische basis zo goed is, maar vooral vanwege de fysieke belasting van herhaalde sprongen op deze hoogtes. Als hij springt, staat hij urenlang op de baan, zelfs als de sessie zelf maar 45 minuten duurt, maar de warming-up en cooling-down zijn lang en complex. Hij houdt nog steeds niet van gewichtheffen.

Duplantis zou arroganter moeten zijn. Hij erkent, in plaats van op te scheppen, dat hij alles heeft gewonnen en elk record heeft gebroken. Zijn steun voor medesporters in wedstrijden verhult zijn succes. Duplantis wint gracieus. Er zullen minder voorspelbare evenementen zijn om te bekijken in Parijs, maar enigszins paradoxaal genoeg, weinig meer om naar te kijken.

Mondo heeft weer een wereldpodium om op te schitteren.

(Bovenste foto: Alexander Hassenstein/Getty Images)