10 nuttige planten- en dierenplagen
Purdue universiteit biedt een definitie van ‘plaag’, waarmee de meeste mensen het waarschijnlijk eens zullen zijn: ‘Een plaag kan in het algemeen worden gedefinieerd als elk dier, plant of ander organisme waarvan de biologie, het gedrag of de locatie het in direct conflict met de mens plaatst. Omdat sommige insecten de menselijke gezondheid bedreigen, voedsel vernietigen, structuren of landschappen beschadigen of algemene ergernis of angst veroorzaken, worden ze als ongedierte beschouwd.”
Zeker, om uiteenlopende redenen zouden gifsumak, paardenbloemen, termieten, teken, muggen, maden, spinnen, schorpioenen, ratten en vleermuizen door velen als ongedierte worden omschreven. Hoe onwenselijk, walgelijk of angstaanjagend deze plagen ook mogen zijn voor de meesten van ons, ze zijn niet alleen maar irritant of gevaarlijk. De 10 planten en dieren (ja, insecten en spinachtigen zijn dieren) bieden ook, elk op hun eigen manier, belangrijke voordelen voor ons of de wereld die we met hen delen.
Verwant: 10 indrukwekkende voorbeelden van zelfmedicatie bij dieren
10 Poison Ivy
Bijna iedereen die in contact is gekomen met Poison Ivy kent de uitslag en de gekmakende jeuk die het veroorzaakt. (Het lijkt erop dat een paar gelukkigen immuun zijn voor de giftige effecten van de plant.) Poison Ivy bevat, samen met gif eik en gif sumak, urushiol, wat bij gevoelige personen een allergische reactie kan veroorzaken. Bij contact met de huid bindt urushiol zich aan eiwitten en activeert het het immuunsysteem, waardoor histamine vrijkomt. Histamines spelen een cruciale rol in de verdediging van het lichaam tegen vreemde stoffen, maar ze kunnen ook jeuk, roodheid en ontstekingen veroorzaken. Het aanhoudende jeukgevoel is het resultaat van de poging van het lichaam om de waargenomen dreiging te elimineren. Door aan het getroffen gebied te krabben kunnen de symptomen echter verergeren en mogelijk de urushiol verspreiden, wat tot uitgebreidere irritatie leidt.
Maar zoals Susan Pike in een online artikel opmerkt, heeft Poison Ivy ook zijn voordelen. Witstaartherten en sommige vogels eten het zelfs. Onuitwisbare inkt kan worden gemaakt van het sap van de plant – hetzelfde “olieachtige sap genaamd urushiol dat een allergische reactie veroorzaakt [on] contact met de huid.” Poison Ivy zou zelfs een manier kunnen zijn om rioolwater te behandelen, omdat het goed bestand is tegen overstroming door afvalwater.[1]
9 Paardebloemen
Net als ander onkruid wordt de paardenbloem als onaangenaam beschouwd, vooral door huiseigenaren en anderen die elk weekend urenlang hard werken om een perfect verzorgd gazon te onderhouden. Als een enkele paardenbloem wortel schiet, zal het onkruid waarschijnlijk de hele tuin overnemen, inclusief de bloembedden.
Hoe moeilijk het ook lijkt te geloven, de Cleveland Clinic suggereert dat paardenbloemen daadwerkelijk gunstig zijn, zowel voor de voeding als voor onze algemene gezondheid. Ze zijn een geweldige bron van vitamine A, C en K; ze bieden foliumzuur en calcium; en ze zitten boordevol kalium. Volgens sommige smaakpapillen maken ze er ook een redelijke wijn van.
Maar dat is niet alles. Hun wortels, bladeren en bloemen zitten boordevol antioxidanten die ons lichaam beschermen tegen vrije radicalen. Paardebloemen ‘verminderen ontstekingen’ en werken als ‘een natuurlijk diureticum’ en helpen de bloeddruk onder controle te houden. Ze kunnen ook diabetes type 2 onder controle houden en zowel de bloedsuikerspiegel als het cholesterol verlagen.
Sommigen suggereren zelfs dat paardenbloemen vers worden gegeten of gekookt als groente in een salade, gedronken als wijn of thee, of geroosterd in een drank die op koffie lijkt.[2]
8 Termieten
Termieten hebben een onwaarschijnlijke fan: een ongediertebestrijdingsbedrijf dat hen alle drie lof toezwaait. Volgens Mike McDonald, die voor Rove Pest Control schrijft, zijn deze insecten weliswaar universeel bekend als ongedierte, maar zijn ze van groot belang voor de ecologie van bossen. Door de afbraak van dode bomen wordt hout weer omgezet in vruchtbare grond. Termieten beluchten ook de bodem, waardoor regen de vegetatie beter kan bewateren, wat als bijkomend effect heeft dat de bodemkwaliteit nog verder wordt verbeterd.
Ten slotte zijn termieten in sommige landen een voedzame voedselbron. Uit onderzoek blijkt dat de koningin natrium levert en de soldaten mangaan. Termieten zijn ook rijk aan vitamine A en C en bevatten weinig vet en antinutriënten, maar ze leveren eiwitten en andere micro- en macronutriënten.[3]
7 Teken
Ja, teken zijn bloedzuigers en kunnen ziekten overbrengen. Maar ze zijn niet allemaal slecht. Zoals Sarah Cairoli opmerkt, voeden teken zich met reptielen, amfibieën en vogels, maar ook met een aantal bosdieren, kalkoenen en enkele hagedissen. Ze ‘helpen ook de populaties wilde dieren onder controle te houden’.
Wetenschappers hebben nog een ander nuttig gebruik voor deze parasieten gevonden: teken duiden op de ‘algemene gezondheid en stabiliteit’ van de ecosystemen waarin ze leven. Hoe meer teken er zijn, hoe kleiner het aantal roofdieren van kleine dieren; hoe minder teken, hoe meer van zulke roofdieren. Zoals Cairoli zegt: “Wetenschappers gebruiken deze informatie om het uitsterven van dieren te helpen voorkomen en potentiële milieuproblemen in de gaten te houden.”[4]
6 Muggen
Muggen, ogenschijnlijk onschadelijke insecten, vormen een aanzienlijke bedreiging voor de menselijke gezondheid omdat ze fungeren als vectoren voor verschillende ziekten. Vooral vrouwelijke muggen hebben bloedmaaltijden nodig om hun eieren te voeden, en tijdens dit voedingsproces kunnen ze ziekteverwekkers van de ene gastheer naar de andere overbrengen. Muggen zijn berucht vanwege het verspreiden van ziekten zoals malaria, dengue, het Zika-virus, het West-Nijlvirus en chikungunya. Deze ziekten dragen gezamenlijk elk jaar wereldwijd bij aan miljoenen infecties en talloze dodelijke slachtoffers.
De Amerikaanse National Wildlife Federation wil ons echter laten weten dat deze bloedzuigende parasiet, de mug, ook ons ten goede komt. Ongeveer de helft van deze insecten bestuift bloemen (mannetjes voeden zich met nectar, vrouwtjes met bloed). Voor sommige wilde orchideeën zijn muggen inderdaad een primaire bestuiver. Zowel volwassenen als larven zijn dit ongedierte een menu-item voor libellen, schildpadden, vleermuizen en sommige vogels, inclusief kolibries.[5]
5 Maden
Zelfs in hun kinderschoenen, als maden, profiteren sommige mensen van vliegen. Deze baby’s, zegt Healthline, worden soms gebakken en gegeten; ze worden ook gebruikt om de Sardijnse delicatesse bekend te maken als ‘casu marzu’, wat zich in het Engels vertaalt naar ‘madenkaas’ of ‘rotte kaas’, een gerecht dat speciaal is bereid als voedingsbodem voor maden. Zolang de maden leven, is het veilig om de kaas te consumeren, zo wordt er gezegd.
Mensen die van madenmaaltijden houden, moeten echter voorzichtig zijn, aangezien het inslikken van de vliegenlarven myiasis kan veroorzaken, een aandoening waarbij een made in de mond, maag of darmen van zijn gastheer leeft en parasiteert, waardoor ernstige weefselschade ontstaat die medische aandacht vereist. Het eten van maden (of met maden besmet voedsel) kan ook bacteriële vergiftiging of een allergische reactie veroorzaken.
Maar maden komen ook de menselijke gezondheid ten goede door wonden schoon te maken terwijl ze dood weefsel verbruiken, ontstekingen verminderen, infecties voorkomen en het complementeiwitniveau verlagen. Gedurende een maand onderdrukt hun afscheiding, wanneer ze wordt gekookt, ook het immuunsysteem, wat de genezing kan vergemakkelijken.[6]
4 Spinnen
Niet alle spinnen zijn onschadelijk, verre van zelfs. De beten van sommigen, zoals de zwarte weduwe, de zwerver, de zesogige, de bruine kluizenaar en anderen, kunnen pijnlijk en zelfs fataal zijn.
Niettemin beheersen spinnen, ondanks dat ze vaak als ongedierte worden bestempeld, gewasvernietigende insecten, verminderen ze door insecten overgedragen ziekten en verminderen ze het aantal steken en beten van andere roofzuchtige plagen, waaronder bloedzuigers. Bovendien bieden sommige spinnen extra gezondheidsvoordelen. Spinnengif wordt niet alleen gebruikt bij het ontwikkelen van tegengif voor schadelijke spinnenbeten, maar het kan ook helpen de pijn te verminderen en kan ook worden gebruikt om beroertes en spierdystrofie te behandelen.
Bovendien heeft de studie van spinnenzijde geleid tot innovaties in de materiaalkunde en biotechnologie. Spinzijde staat bekend om zijn opmerkelijke sterkte en elasticiteit, en onderzoekers onderzoeken het gebruik ervan bij de ontwikkeling van lichtgewicht, duurzame materialen voor medische hechtingen, kunstmatige ligamenten en zelfs kogelvrije kleding. Ondanks hun vaak verkeerd begrepen reputatie bieden spinnen een fascinerende reeks voordelen op verschillende wetenschappelijke en praktische domeinen.[7]
3 Schorpioenen
Schorpioenen, spinachtigen die bekend staan om hun kenmerkende scharen en giftige staarten, vormen potentiële gevaren voor de mens vanwege hun giftige angel. Hoewel de meeste schorpioensoorten niet dodelijk zijn voor mensen, bezitten sommige soorten gif dat ernstige reacties kan veroorzaken, vooral bij kwetsbare bevolkingsgroepen zoals kinderen, ouderen of personen met een aangetast immuunsysteem. De ernst van schorpioensteken varieert, variërend van plaatselijke pijn en zwelling tot systemische symptomen zoals ademhalingsmoeilijkheden en spiertrekkingen.
In regio’s waar medisch belangrijke schorpioenen veel voorkomen, kunnen vergiftigingen tot medische noodgevallen leiden. Hoewel sterfgevallen zeldzaam zijn, is onmiddellijke medische aandacht van cruciaal belang voor een effectieve bestrijding van schorpioensteken. Het begrijpen van de leefgebieden en het gedrag van schorpioenen, samen met het nemen van preventieve maatregelen, kan helpen het risico op ontmoetingen en mogelijke schade door deze oude spinachtigen te minimaliseren. Maar zijn ze altijd slecht?
Volgens één onderzoek zou schorpioengif niet alleen een medische bedreiging voor de menselijke gezondheid kunnen zijn, maar ook een “waardevolle bron van bioactieve moleculen die [lead to] de ontwikkeling van nieuwe therapieën tegen huidige en opkomende ziekten.”
Meer specifiek geven de auteurs aan dat het gif van het insect potentieel kan leiden tot therapeutisch gebruik bij de behandeling van pijn, kanker, bacteriële infecties, schimmelinfecties, virale infecties, parasitaire ziekten, ontstekingen en immunosuppressieve aandoeningen.[8]
2 Ratten
Tijdens de middeleeuwen veroorzaakten ratten de builenpest, althans dat geloven sommigen. Eigenlijk de bacterie Yersinia pestis veroorzaakte de builenpest, maar deze ziekteverwekker werd grotendeels overgedragen door geïnfecteerde vlooien die ratten besmetten. De knaagdieren dragen ook een verscheidenheid aan andere ziekteverwekkers bij zich die een aantal ernstige ziekten kunnen veroorzaken, evenals de urine en uitwerpselen van de knaagdieren.
Het voordeel van ratten ligt grotendeels in hun vele vroegere en huidige bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Momenteel omvat biomedisch onderzoek dat zich baseert op het gebruik van ratten en – nou ja, cavia’s, om zo te zeggen – onderzoek naar kanker, zwaarlijvigheid, diabetes, hart- en vaatziekten, ziekten van het immuunsysteem en neurologische ziekten zoals de ziekte van Parkinson, Huntington en Alzheimer.
De fysiologie van een rat staat iets dichter bij die van de mens dan die van muizen, en is gemakkelijker te volgen. Ratten zijn ook veel intelligenter dan muizen. Nog opmerkelijker is dat ratten “gemakkelijk gedrag hebben waargenomen dat, in verschillende mate, overeenkomt met menselijk gedrag en ervaringen, zoals mededogen, angst, samenwerking, zorgzaamheid en verschillende soorten pro-sociaal en anti-sociaal gedrag.” Dit mensachtige gedrag en de duidelijke persoonlijkheden van ratten dragen ook bij aan hun waarde “in een breed scala van gedrags-, cognitief, leer- en neurowetenschappelijk onderzoek.” Om deze redenen geven wetenschappers over het algemeen de voorkeur aan ratten boven muizen als onderwerp van experimenten en onderzoek.[9]
1 Vleermuizen
Het is bekend dat vleermuizen het virus dragen dat hondsdolheid veroorzaakt, en volgens WordsSideKick.com zijn ze ook drager van 59 andere virussen die op mensen kunnen worden overgedragen. Toch zijn het belangrijke bestuivers. Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken stelt: “Neem zonder vleermuizen afscheid van bananen, avocado’s en mango’s”, omdat deze vruchten voor hun bestuiving afhankelijk zijn van vleermuizen.
Hun voordelen omvatten ook de vermindering van de insectenpopulatie, waar vleermuizen een enorme honger naar hebben, waarbij ze elke nacht hun lichaamsgewicht aan insecten consumeren, waardoor ze de gewassen van boeren helpen beschermen.
Ze zijn ook van cruciaal belang voor de menselijke gezondheid, aangezien 80 medicijnen afkomstig zijn van planten die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van vleermuizen. Onderzoek naar vleermuizen heeft geleid tot ontwikkelingen op het gebied van vaccins, net zoals het vermogen van vleermuizen om met behulp van echolocatie door de nachtelijke hemel te navigeren, “wetenschappers navigatiehulpmiddelen voor blinden heeft ontwikkeld.”[10]