10 geweldige en onverwachte manieren waarop experts het tijdperk der dingen raden
Zoals de markten voor gezondheidssupplementen en huidverzorging laten zien, zijn de meeste mensen geïnteresseerd in antiveroudering. Wetenschappers en andere experts zijn echter vaak in het tegenovergestelde geïnteresseerd, maar als ze het over ouder worden bedoelen ze niet altijd ouder worden. Het kan ook betekenen dat je moet uitzoeken hoe oud iets is.
Experts op veel gebieden zijn er heel goed in geworden en gebruiken een reeks ongebruikelijke technieken om de oorsprong van dingen, van sterren en planeten tot muziekstukken, te achterhalen. Veel mensen hebben gehoord dat koolstofdatering wordt gebruikt om prehistorische artefacten te verouderen. Verouderingstechnieken helpen wetenschappers echter ook te leren hoe het universum begon en helpen rechercheurs bij het oplossen van misdaden. Ze helpen zelfs bij het beslechten van rechtszaken en berekenen hoeveel eeuwen zeeschildpadden hebben geleefd. Ontdek hoe en waarom mensen al deze dingen en meer doen in deze lijst met tien geweldige manieren waarop experts het tijdperk der dingen achterhalen.
Verwant: 10 forensische wetenschappelijke hulpmiddelen waarvan u niet wist dat ze bestonden
10 Dendrochronologie
Dendrochronologie is de mooie naam voor een eenvoudige verouderingstechniek die mensen misschien zelfs als kind hebben geleerd: het tellen van de ringen in een boomstam. Dit werkt omdat bomen elk jaar nieuw hout laten groeien, maar het is niet allemaal van hetzelfde type. In veel bomen groeien verschillende houtsoorten, afhankelijk van het seizoen. In het voorjaar is de kleur meestal lichter, terwijl deze in de zomer donkerder wordt. Dit is wat ervoor zorgt dat de ringen verschijnen.
Maar deze methode schept één probleem, namelijk hoe je kunt vermijden wat een wetenschapper in 1964 deed toen hij een borstelkegelpijnboom omhakte en ontdekte dat hij zojuist de oudste boom had gedood die de mens kent. Om dit te voorkomen gebruiken wetenschappers een apparaat dat een incrementboor wordt genoemd. Dit kan van buitenaf in een boomstam worden geschroefd totdat het het midden bereikt, waarna er een dun monster uit de boomstam wordt gehaald, waarmee ze de ringen kunnen tellen.
Interessant genoeg is dendrochronologie niet alleen nuttig voor ouder wordende bomen. Het is ook gebruikt om scheepswrakken te identificeren, zoals die van de Dolfijneen Amerikaanse walvisvaarder die in 1858 voor de kust van Argentinië verdwaalde.[1]
9 Statische analyse
Voordat mensen aan het einde van de algemene voorwaarden op de knop ‘Accepteren’ moesten klikken, ondertekenden ze deze op papier. Oké, dat doen ze nog steeds voor belangrijke dingen, maar is het echt beter? Wat als iemand bijvoorbeeld zegt dat zijn handtekening vervalst moet zijn omdat hij er niet bij kon zijn om hem te ondertekenen op de dag dat hij gedateerd is? Ook hierop heeft de wetenschap antwoorden.
Naast het verouderen van hout zijn er ook manieren om papier te verouderen. Meerdere zelfs. Er zijn op verschillende tijdstippen verschillende methoden voor het coaten en bleken van papier geïntroduceerd, en deze kunnen ook niet meer algemeen worden gebruikt. Door te identificeren welke methoden zijn gebruikt, kunnen onderzoekers grenzen stellen aan de mogelijke data waar een stuk papier vandaan zou kunnen komen.
Dezelfde identificatiemogelijkheden bestaan voor inkt, waarvoor enorme databases bestaan waarin gedetailleerd wordt beschreven welke verschillende soorten op de markt zijn en wanneer deze in gebruik waren. Dergelijke methoden staan bekend als statische analyse. Er zijn ook dynamische analysetechnieken die gebruik maken van de natuurlijke veranderingen die in de loop van de tijd in inkt en papier optreden om uit te zoeken wanneer deze dateren.[2]
8 Vlieg levenscycli
De levenscycli van vliegen zijn ongelooflijk handig om te weten. Niet omdat de levens van dit zoemende ongedierte bijzonder fascinerend zijn, maar omdat ze kunnen worden gebruikt om moorden op te lossen. Sherlock Holmes zou zeker trots zijn. De manier waarop het werkt is dat forensische onderzoekers zullen zien in welke fase van hun levenscyclus de vliegen op een lijk zich bevinden, en vervolgens de dagen terug zullen tellen om te bepalen wanneer ze voor het eerst verschenen.
Het eerste deel wordt gedaan door te kijken naar zaken als de grootte van de vliegen, of ze aan de binnen- of buitenkant van het lichaam leven, of ze eieren hebben gelegd en wat ze eten. Het gebruik hiervan om het tijdstip van overlijden te berekenen is mogelijk omdat hun levenscycli en gedrag zeer consistent zijn en omdat vliegen uitzonderlijk snel lichamen ontdekken.
Deze methode kan rechercheurs een vrij nauwkeurig idee geven van wanneer iemand stierf, iets dat een cruciaal stukje informatie is, maar dat anderszins moeilijk te achterhalen is in gevallen waarin het lichaam na een lange tijd wordt ontdekt.[3]
7 Olifantentanden
Naast het beoordelen of iets een kind of een volwassene is, is het voor gewone mensen moeilijk om de leeftijd van een dier veel nauwkeuriger in te schatten. Deskundigen hebben echter enkele interessante manieren ontdekt om dichter bij het echte antwoord te komen. Neem bijvoorbeeld olifanten. Van een afstand kan de fysieke grootte een ruwe indicatie zijn voor hun leeftijd, maar voor een betrouwbaarder antwoord moet men van dichtbij en persoonlijk komen. Dat komt omdat de betrouwbaarste manier om een olifant ouder te maken is door naar zijn tanden te kijken. Concreet wil je kijken naar de kiezen aan de achterkant van zijn kaak, die hij gebruikt om op planten te kauwen.
Gedurende zijn leven zal een olifant zes verschillende sets hiervan hebben, en het is mogelijk om te zien op welke set ze zich bevinden. Als ze bijvoorbeeld aan hun vierde set zitten, moeten ze tussen de 6 en 28 jaar oud zijn. In hun zesde en laatste set zijn ze tussen de 30 en 65 jaar oud. Wetenschappers kunnen ook kijken naar de positie van de kiezen en hoeveel lagen dentine en cement de wortels omringen om hun schattingen te verfijnen.[4]
6 Skeletochronologie
Voor sommige soorten is er geen betere manier om ze ouder te maken dan door hun grootte te noteren, zelfs in hun mond. In ieder geval niet zolang ze nog leven. Een dier dat dit probleem heeft, is de zeeschildpad. Behalve dat je kunt zien of het een jong, jong of volwassen exemplaar is, kan er niets over de leeftijd van een zeeschildpad worden gezegd op basis van alleen zijn uiterlijk. Sterker nog, zelfs dat is in sommige gevallen lastig. Vrouwelijke karetschildpadden en groene schildpadden in de Indische Oceaan kunnen volwassen worden voordat ze geslachtsrijp zijn.
Daarom wordt de leeftijd van schildpadden na hun dood het nauwkeurigst bepaald met behulp van een proces dat ‘skeletochronologie’ wordt genoemd. Dit proces houdt, zoals de naam al doet vermoeden, in dat de botten van een schildpad worden gebruikt om te beoordelen hoe lang deze heeft geleefd. Met behulp van het opperarmbeen – een bot van de bovenarm, of de flipper in het geval van zeeschildpadden – kunnen wetenschappers de leeftijd van een schildpad op vrijwel dezelfde manier bepalen als hoe ze de leeftijd van een boom kunnen bepalen. Hun botten bevatten jaarringen, waarmee hun leeftijd kan worden berekend.[5]
5 Epigenetische klokken
Hoewel wetenschappers nauwkeurige manieren hebben bedacht om de leeftijd van dieren te controleren, lopen ze verrassend ver achter als het om hun eigen soort gaat. AI kan misschien nog wel een aantal oplossingen bieden, maar dat verandert niets aan het feit dat tot ver in de 21e eeuw de beste methode om iemands leeftijd te raden zonder documenten, is door naar iemand te kijken. Alles, van botgroei tot bloedcellen, is zonder succes onderzocht. Epigenetische klokken kunnen binnen de drie jaar van de leeftijd van een persoon komen, maar ze zijn niet altijd nauwkeurig, omdat wat ze in werkelijkheid meten de biologische leeftijd is.
Dit is in wezen hoe snel mensen ouder worden in vergelijking met hun leeftijdsgenoten. De resultaten kunnen verschillen van hun chronologische leeftijd, zoals blijkt uit mensen als biotech-CEO Bryan Johnson, die naar verluidt zijn epigenetische leeftijd met 5,1 jaar heeft teruggedraaid. De tests werken door te kijken naar chemische tags, methylgroepen genaamd, die zich aan het DNA van mensen hechten naarmate ze ouder worden. Een ongezonde levensstijl kan dit versnellen, en het uitbannen van slechte gewoonten kan dit vertragen. Dit maakt epigenetische klokken nuttig om meer te leren over het verouderingsproces, maar niet voor het oplossen van problemen zoals minderjarige gymnasten of het verifiëren van wereldrecords.[6]
4 Muzikale periodes
Wetenschap wordt vaak gebruikt wanneer mensen iets specifieks willen berekenen, zoals de chronologische leeftijd. Maar als ze ermee wegkomen dat ze in grote lijnen gelijk hebben, zoals het beperken van een kunstwerk tot de juiste eeuw of periode, zijn wetenschappelijke methoden niet nodig. Zelfs amateurs kunnen ze met een beetje oefening verrassend nauwkeurig dateren. Een voorbeeld is klassieke muziek.
Hoewel sommigen misschien denken dat het allemaal hetzelfde klinkt, kan elke getrainde muzikant of fan naar een stuk luisteren en snel zien in welke van de verschillende tijdperken het is gecomponeerd. Hoewel het tegenwoordig als een allesomvattende term wordt gebruikt, verwijst ‘klassiek’ in feite naar het tijdperk grofweg tussen 1750 en 1830. Vóór de klassieke periode kwam het baroktijdperk van 1600 tot 1750, gevolgd door de romantische periode en de 20e eeuw. .
Elk tijdperk had zijn eigen unieke kenmerken. Deze kunnen net zo fundamenteel zijn als de instrumenten die worden gebruikt; sommige waren nog niet uitgevonden of waren in bepaalde tijdperken populairder. Bovendien kan het identificeren van de combinatie, welke technieken de spelers gebruiken en hoeveel melodieën tegelijk worden gespeeld, helpen de leeftijd van de muziek vast te stellen.[7]
3 Punten vastzetten
De ijskappen smelten steeds sneller en de mens heeft een groot deel van de schuld. Maar hoe weten wetenschappers dat het hun schuld is? Eén bewijsstuk is dat het proces begon en versnelde tijdens de levens van moderne mensen. Dit weten ze door het bestuderen van de ‘vastzetpunten’ waar de ijsplaten aan de randen van Antarctische gletsjers vast komen te zitten in ondiep water. Dit is eigenlijk goed omdat het ervoor zorgt dat de planken de rest van het gletsjerijs tegenhouden, waardoor wordt voorkomen dat het smelt en in de zee stroomt.
Er smelt nog steeds een deel van het ijs, maar het moet over deze punten stromen, waardoor er hobbels op het oppervlak ontstaan, die door satellieten kunnen worden gemeten. In een in 2024 gepubliceerde studie werd gekeken naar veranderingen in deze hobbels gedurende drie perioden: 1973-1989, 1990-2000 en 2000-2022. In de eerste werd slechts 15% van de hobbels kleiner. In de tweede was dit 25%, gevolgd door 37% in de laatste. Dit duidt op een zorgwekkende versnelling, maar het onderzoek was ook van belang omdat bleek dat het proces op sommige plaatsen al in de jaren zeventig begon. Het gebeurde pas in de jaren negentig op veel plaatsen.[8]
2 Radionucliden
Veel dingen hebben al hun eigen betrouwbare klok die wetenschappers kunnen gebruiken om ze ouder te maken. Het enige dat onderzoekers hoeven te doen, is uitzoeken hoe ze ze moeten lezen. Een voorbeeld zijn radionucliden, die kunnen worden gebruikt om de ouderdom van ruimtevoorwerpen zoals planeten en meteorieten te berekenen. Radionucliden zijn atomen die gedurende lange tijd langzaam energie vrijgeven. Dit maakt ze ideaal voor het berekenen van de ouderdom van objecten die ze bevatten, maar er is één probleem: er zijn fysieke monsters nodig.
Met behulp van aarde van de maan konden wetenschappers vaststellen dat deze meer dan vier miljard jaar oud is. Als ze geen monster hadden gehad, zou hun beste optie de oudere, ruwere methode zijn geweest om kraters te tellen. Deze en soortgelijke methoden worden nog steeds gebruikt voor andere planeten en objecten waarvoor geen monsters bestaan.
Wetenschappers hebben meer geluk gehad met sterren. Hoewel ze miljarden jaren lang een constante helderheid, temperatuur en grootte behouden, bieden subtiele veranderingen in hun kleur en draaisnelheid aanwijzingen. Er is ook ‘asteroseismologie’, die kijkt naar de trillingspatronen op het oppervlak van sterren. Deze zijn verschillend, afhankelijk van of een ster oud of jong is.[9]
1 Oude sterren en de Hubble-constante
Iedereen heeft gehoord over de oerknal en hoe deze miljarden jaren geleden zou hebben plaatsgevonden – 13,8 miljard op het moment van schrijven, wat een onvoorstelbare hoeveelheid tijd is. Maar iemand heeft het zich verbeeld. Hoe zijn ze daar terechtgekomen? Het lange antwoord heeft betrekking op de kosmische microgolfachtergrond van het universum en Einsteins algemene relativiteitstheorie. Toch berust de schatting in principe op twee eenvoudiger ideeën. Men gebruikt de oudste sterren om grenzen te stellen aan hoe oud het universum zou kunnen zijn. Grote sterren branden helderder, maar verbranden ook sneller hun brandstof.
Terwijl de zon negen miljard jaar lang kan branden, kan een ster die half zo groot is twintig miljard jaar meegaan. Wanneer clusters van dergelijke sterren worden gevonden, krijgen wetenschappers een idee van hoe oud het universum zou kunnen zijn. Alle schattingen die ze maken, moeten binnen dat bereik vallen. Het andere idee is de Hubble-constante. Hierbij wordt gebruik gemaakt van veranderingen in het licht om te berekenen hoe snel objecten zich van de aarde verwijderen terwijl het universum uitdijt. Met deze informatie kunnen wetenschappers achteruit werken om erachter te komen wanneer het universum begon, een beetje zoals berekenen wanneer een reis begon met behulp van de aankomsttijd, afstand en snelheid.[10]