10 feiten over de mysterieuze tragische dood van astrofysicus Rodney Marks
Antarctica staat bekend als een van de zwaarste omgevingen ter wereld. Het is ook een van de meest geïsoleerde. Als het ergste gebeurt, is hulp vaak te ver weg – en de gevolgen kunnen dodelijk zijn. Helaas was dit het geval voor Rodney Marks, een astrofysicus wiens plotselinge dood in 2000 een moordonderzoek rechtvaardigde.
Het was de eerste vermoedelijke moord die ooit op het zuidelijkste puntje van de aarde plaatsvond, maar het was niet de eerste verontrustende gebeurtenis die daar plaatsvond. Sinds de mens het mysterieuze land en de mysterieuze wateren van Antarctica voor het eerst heeft verkend, worden ze geplaagd door angst, angst en waanzin. Een al lang bestaand patroon van paranoia en geweld bracht velen ertoe zich af te vragen: was Rodney Marks weer een ongelukkig slachtoffer van dit vreemde fenomeen? Of was het iets heel anders?
Tot op de dag van vandaag kan niemand het met zekerheid zeggen. Kijk wat je van dit mysterie vindt met tien feiten over de dood van Rodney Marks op het meest meedogenloze continent ter wereld.
Verwant: Tien spookverhalen onder de Antarctische Cirkel
10 De eerste expeditie naar het einde van de aarde
De allereerste wetenschappelijke verkenningsexpeditie van Antarctica begon op 16 augustus 1897, toen een driemast walvisschip, de Belgica genaamd, vertrok naar zijn grotendeels onbekende wateren. Het schip kwam zeven maanden later vast te zitten in het ijs, waardoor de bemanning de eerste mensen was die de winter op Antarctica doorstonden. Na verloop van tijd begonnen de geesten en lichamen van de mannen af te breken. Dr. Frederick Cook, de scheepschirurg, beschreef de ervaring:
‘De lange… nacht met zijn potentieel tot tragedies maakt van elk poolkamp een gekkenhuis. Hier houden en haten mannen elkaar in een hartstocht die elke beschrijving te boven gaat. Moord, zelfmoord, hongersnood, krankzinnigheid, ijzige dood en alle daden van de duivel worden gewone mentale beelden.”
Maanden later escaleerde de angst van de mannen tot waanzin, en ze ontdekten dat er veel meer was om zich zorgen over te maken dan alleen de elementen. Een van de matrozen leed aan een hysterische crisis die plaats maakte voor een psychose, en uiteindelijk onthulde hij aan zijn bemanningsleden een plan om zijn hogere officier te vermoorden. Kort daarna ontwikkelde een andere zeeman ernstige paranoia en raakte er steeds meer van overtuigd dat zijn scheepsmaten samenzweerden om hem te vermoorden.[1]
9 Extreme kou, duisternis en isolatie eisen hun tol
In de zomer van Antarctica verlicht de zon van oktober tot maart dag en nacht de hemel en gaat pas in de winter onder. Vervolgens gluurt hij alleen maar boven de horizon, waardoor alle dagen van maart tot oktober donker zijn. De Antarctische winters zijn de koudste ter wereld, met een gemiddelde temperatuur van -34,4°C (29,92°F). De koudste gemeten temperatuur was -97,8°C (-144°F). Deze extreme omstandigheden zijn meer dan de meeste mensen aankunnen, wat leidt tot het al lang bestaande gerucht dat mannen er gek van worden.
Mensen ervaren het vaakst hallucinaties en paranoïde wanen. Soms dwalen ze af van hun schip of basis zonder het aan iemand te vertellen, alsof de beschaving maar een korte loopafstand verwijderd is. Ze hebben ook de neiging geobsedeerd te raken door geweld, of dat nu betekent dat ze dreigen met moord, er bang voor zijn, of beide.
In de loop van de tijd zorgden verbeteringen aan de infrastructuur op onderzoeksbases ervoor dat het personeel minder snel te lijden had onder de barre weersomstandigheden. Toch bleven er waanzingevallen voorkomen. De Amerikaanse marine begon begin jaren zeventig met het uitvoeren van psychiatrische evaluaties op iedereen op haar bases en constateerde dat “er elk jaar minstens één en meestal meer episoden van daadwerkelijke of poging tot fysieke agressie waren. Achteraf gezien werden deze gebeurtenissen steevast gerapporteerd op de laagste punten van het moreel gedurende het jaar en waren ze de bron van grote schuldgevoelens, herkauwers en zorgen binnen de groep.[2]
8 Rodney Marks, Australische astrofysicus
Rodney Marks, geboren in Geelong, Australië, was een 32-jarige astrofysicus met een scherp intellect, bohemienachtige manieren en een extraverte persoonlijkheid. Hij werkte tijdens het winterseizoen op het zuidpoolstation Amundsen-Scott van de National Science Foundation.
Marks werkte bij het Smithsonian Astrophysical Observatory en werkte aan het Antarctic Submillimeter Telescope and Remote Observatory (AST/RO)-project, dat een 1,7-meter telescoop omvatte voor het meten van de spectra van atomaire koolstof en koolmonoxide in de Melkweg. Een taak waarvoor de ijskoude, droge atmosfeer van Antarctica ideaal is. Voor zijn dood werkte hij aan een probleem met een van de telescoopontvangers, waarvoor een temperatuur van bijna het absolute nulpunt nodig was.
Het was Marks’ tweede winter op de Zuidpool na deelname aan het onderzoeksseizoen 1997-98 als onderdeel van CARA’s South Pole Infrared Explorer (SPIREX)-project. Hij had zijn bachelordiploma met 1st Class Honours behaald aan de Universiteit van Melbourne en een doctoraat in de natuurkunde aan de Universiteit van New South Wales. Zijn afstudeeronderzoek ging over de karakterisering van de Zuidpoollocatie voor astrofysische waarnemingen. Werken op Antarctica was voor hem een droom die werkelijkheid werd.[3]
7 Plotselinge ziekte en dood
Volgens een politieverklaring voelde Marks zich plotseling onwel en ondervond hij problemen met zijn gezichtsvermogen. Hij ging vroeg naar bed, maar werd midden in de nacht wakker voor een paar maagzuurremmers. Marks werd om 05.30 uur weer wakker en braakte bloed. Hij werd naar BioMed, het medische basiscentrum, gebracht om dokter Robert “Robo” Thompson in de daaropvolgende tien uur driemaal te bezoeken, omdat hij steeds angstiger, gedesoriënteerder, kortademiger en pijniger werd. Toen hij een hartstilstand kreeg en het bewustzijn verloor, voerde Thompson 45 minuten reanimatie uit zonder succes.
Marks werd op 12 mei 2000 om 18.45 uur dood verklaard. Als reactie daarop bracht de National Science Foundation (NSF) een verklaring uit dat Marks een natuurlijke dood stierf. Dat bleek echter niet het geval te zijn. Zijn lichaam werd de rest van de winter, ongeveer 5,5 maand, opgeslagen voordat het voor een autopsie naar Christchurch, Nieuw-Zeeland werd verscheept. Uit de autopsie bleek dat Marks stierf door de inname van het equivalent van een groot glas methanol. Een andere raadselachtige aanwijzing was dat Marks twee naaldafdrukken op zijn rechterarm had, maar dat er geen illegale drugs in zijn systeem zaten.[4]
6 Het onderzoek begint
Antarctica wordt bestuurd door een verdrag dat door 54 landen is ondertekend, dus de aanpak van misdaden daar kan snel ingewikkeld worden. De dood van Marks was geen uitzondering, aangezien hij van Australische afkomst was, voor een Amerikaans station werkte en stierf op Nieuw-Zeelands grondgebied (de Ross Dependency genoemd). Samenwerking is van cruciaal belang op een plek als deze – waar geen politie, rechtbanken of gevangenissen zijn – en landen hebben een unieke manier bedacht om daarmee om te gaan. Normaal gesproken valt de jurisdictie onder hun geboorteland.
In het geval van Marks leidde rechercheur senior sergeant Grant Wormald van de Nieuw-Zeelandse politie het onderzoek. Wormald kreeg direct na de poort te maken met twee ernstige obstakels. Ten eerste hadden de 49 mensen op het station met Marks de basis al verlaten en waren naar huis teruggekeerd. Ten tweede waren alle mogelijke aanwijzingen die in Marks’ kamer of op de basis waren achtergebleven al schoongemaakt en weggegooid. Wormalds onderzoek duurde acht jaar vanwege verschillende juridische, diplomatieke en juridische hindernissen. Tegen het einde bleven enkele van de meest kritische vragen onbeantwoord.[5]
5 Moord, ongeval of zelfmoord?
Zelfmoord was een van de eerste overwegingen, maar Wormald achtte dit het minst waarschijnlijk. Marks was net verloofd met onderhoudsspecialist Sonja Wolter, die hij op Antarctica had ontmoet. Ze werden beschreven als een perfecte match: samen in de band van de basis spelen en samen hun haar verven (Marks werd paars terwijl Wolter felgroen werd). Ze werden onafscheidelijk. Volgens Wormald was de relatie slechts een van de vele dingen die goed gingen in zijn leven:
“Dr. Marks had onlangs een nauwe relatie opgebouwd met een vrouw op de basis; hij was actief in zijn werk en sociaal aan de basis. Hij had geen financiële zorgen en hij streefde naar de voltooiing van een belangrijk academisch werk.”
Accidentele vergiftiging was een andere mogelijkheid. Er werd gespeculeerd dat Marks de methanol mogelijk had ingenomen zonder het te beseffen, of dat hij zijn eigen alcohol verkeerd had gebrouwen. Moord kon ook niet worden uitgesloten. Of een grap nu misging of iets sinisters, het zou relatief gemakkelijk voor iemand zijn geweest om zonder zijn medeweten Marks’ drankje te prikken of een bril te ruilen. Helaas bleek het onderzoeken van deze theorieën vrijwel onmogelijk.[6]
4 Niemand zou meewerken
Wormald kwam er al snel achter dat hij weinig of geen hulp zou krijgen bij zijn onderzoek. Pas in 2006 stemde NSF ermee in een vragenlijst door te sturen naar de mensen die Wormald wilde ondervragen, maar alleen als het de vragen eerst goedkeurde. Slechts 11 (van de 49) reageerden. Enkele van de meer kritische getuigen behoorden tot degenen die ervoor kozen niet deel te nemen.
Het verkrijgen van toegang tot medische rapporten vergde ook wat doorzettingsvermogen – en een paar rechtszittingen in 2000, 2002 en 2006, maar Wormald slaagde er uiteindelijk in. Hij vond ook hulp van twee voormalige NSF-stafleden, die het medische rapport van de NSF verstrekten en de onderzoeken beschreven die naar de dood van Marks waren gedaan, zoals het testen van laboratoriumcontainers om er zeker van te zijn dat de inhoud overeenkwam met de etiketten. Ze hadden ook kritiek op de aantekeningen van Dr. Thompson, maar konden geen licht werpen op de meest prangende vragen.[7]
3 Alcohol- en drugsmisbruik
Ondanks een nultolerantiebeleid ten aanzien van drugsgebruik en de regulering van de beschikbaarheid en consumptie van alcohol, vloeiden beide dat winterseizoen vrijelijk door. Marks’ verloofde Wolters schreef over het onderwerp op haar blog: “Er is hier ongelooflijk veel alcohol.” Ze voegde eraan toe: “Ik ben niet op de hoogte van AA-bijeenkomsten die plaatsvinden, hoewel het voor een flink aantal mensen hier geen slecht idee zou zijn.”
Sommige mensen op de basis maakten ‘toast Juice’, genoemd naar een aandoening die in Antarctisch taalgebruik ‘toastiness’ wordt genoemd, veroorzaakt door het doorbrengen van winters op de Zuidpool. Symptomen zijn onder meer een ‘korte aandachtsspanne, een slecht geheugen en prikkelbaarheid’. Wormald testte een fles en ontdekte dat deze 71% pure alcohol bevatte.
Er werd melding gemaakt van cannabisplanten die op de basis waren gekweekt en waarvan sommigen beweerden dat ze verborgen waren in de luchtkanalen. Een intraveneuze drugsgebruiker woonde op de basis en bood naar verluidt drugs aan anderen aan. Marks was een zware drinker met een hoge tolerantie die alcohol gebruikte om de symptomen van het Tourette-syndroom te maskeren [LINK 10]. Hij gaf ook toe intraveneuze medicijnen te hebben gebruikt voordat hij op de basis kwam werken [LINK 1]. Velen hebben zich afgevraagd of alcohol- en drugsmisbruik op de basis de deelname van de NSF aan het onderzoek van Wormald heeft beïnvloed. [8]
2 Een nalatige dokter en een kapotte machine
Verschillende beslissingen van Dr. Thompson in de aanloop naar de dood van Marks waren twijfelachtig. Hij informeerde niet naar de naaldafdrukken op Marks’ arm en koos er zelfs voor om hetzelfde gebied te gebruiken om bijvoorbeeld bloed af te nemen. Thompson maakte ook geen gebruik van de Ektachem, een machine die de bloedchemie meet, omdat deze elke keer dat hij hem aanzette opnieuw moest worden gekalibreerd – een proces van 8 tot 10 uur waar hij ‘te druk’ voor was tijdens de behandeling van Marks.
Het probleem was een defect aan de lithiumbatterij, waardoor de machine zijn elektronische geheugen kon behouden nadat hij was uitgeschakeld. Het bleek dat Thompson het alleen maar had moeten laten draaien om beschikbaar te zijn voor de behandeling van Marks. Hij getuigde ook dat de machine “moeilijk te gebruiken en onbetrouwbaar was, en dat de aannemer verantwoordelijk was voor het onderhoud ervan.” Een verklaring waarvan een deskundige later beweerde dat deze niet waar was.
Bovendien getuigde de forensisch patholoog, Marvin Sage, dat de overlevingskansen van Marks aanzienlijk zouden zijn toegenomen als er een tijdige diagnose was gesteld. Thompson was onbereikbaar toen hij werd gecontacteerd om op deze en andere punten te reageren; zijn huidige verblijfplaats is onbekend.[9]
1 Het zit er op
Lijkschouwer Richard McElrea legde in september 2008 een officiële verklaring af die nieuwe vragen opriep in plaats van de bestaande te beantwoorden. De laatste paragraaf van zijn vijftig pagina’s tellende rapport weerspiegelde de autopsiebevindingen van de forensisch patholoog, waarna hij alle kwesties zonder oplossing samenvoegde in de tweede helft van zijn straf:
“Ik leg formeel vast dat Rodney David Marks… stierf als gevolg van een acute methanolvergiftiging, waarbij de overdosis methanol niet werd gediagnosticeerd en waarschijnlijk 1 tot 2 dagen eerder plaatsvond… [Marks] omdat hij zich niet bewust is van de overdosis of de mogelijke complicaties ervan niet begrijpt, waarbij de medische hulp aan hem in gevaar wordt gebracht door een Echtachem [sic] bloedanalysator onbruikbaar is en de dood onbedoeld is.”
Sergeant Wormald had zijn eigen laatste woorden:
‘Ik weet niet of er dingen zijn veranderd, maar ik hoop dat er goed is gekeken naar de dood en de situatie van wat daar beneden is gebeurd, en dat het nu een veiliger plek is om te bezoeken. Dat is in ieder geval wat de familie wilde bereiken.”
Wormald en de familie Marks kregen deze wens. In 2016 werd een nieuw station ter waarde van $ 150 miljoen ingewijd. Een van de upgrades was een nieuwe, moderne medische faciliteit met telecommunicatieapparatuur waarmee specialisten stationartsen kunnen begeleiden bij diagnostische en therapeutische procedures.[10]