Aleksei Navalny, de Russische oppositieleider, sterft op 47-jarige leeftijd in de gevangenis
Aleksei A. Navalny, een anticorruptieactivist die meer dan tien jaar lang de politieke oppositie in het Rusland van president Vladimir V. Poetin leidde terwijl hij arrestaties, mishandelingen en een bijna fatale vergiftiging doorstond, stierf vrijdag in een Russische gevangenis, aldus de Russische Federale Penitentiaire Dienst. . Hij was 47.
De gevangenisautoriteiten zeiden dat de heer Navalny vrijdag het bewustzijn verloor na een wandeling in de strafkolonie in het Noordpoolgebied, waar hij eind vorig jaar naartoe werd overgebracht. Hij werd donderdag voor het laatst gezien, toen hij via een videoverbinding op een rechtszitting was verschenen, glimlachend achter de tralies van een cel en grapjes maakte.
Kira Yarmysh, de perssecretaris van Navalny, zei vrijdag in een live-uitzending dat de adviseurs van Navalny nog geen officiële bevestiging van zijn dood konden geven, maar geloofden dat hij was omgekomen. En hoewel hij erkende dat de Verenigde Staten de details niet kenden van wat er was gebeurd, zei president Biden op een persconferentie in het Witte Huis: “Vergis u niet: Poetin is verantwoordelijk voor de dood van Navalny.”
De heer Navalny had meerdere straffen uitgezeten die hem hoogstwaarschijnlijk tot ten minste 2031 in de gevangenis zouden hebben gehouden op grond van beschuldigingen die volgens zijn aanhangers grotendeels verzonnen waren in een poging hem te muilkorven. Ondanks steeds zwaardere omstandigheden, waaronder herhaalde periodes in eenzame opsluiting, bleef hij aanwezig op de sociale media, terwijl leden van zijn team onderzoeken naar de corrupte Russische elite uit ballingschap bleven publiceren.
De heer Navalny kreeg in februari 2021 een gevangenisstraf van drie en een half jaar nadat hij vanuit Duitsland was teruggekeerd naar Rusland, waar hij herstellende was van een vergiftiging in augustus vorig jaar. In maart 2022 kreeg hij in een proces een gevangenisstraf van negen jaar wegens verduistering en fraude internationale waarnemers hebben dit aan de kaak gesteld als ‘politiek gemotiveerd’ en een ‘schijnvertoning’. En in augustus 2023 werd hij veroordeeld tot 19 jaar gevangenisstraf wegens ‘extremisme’.
De heer Navalny was feitelijk teruggekeerd uit de dood nadat hij in 2020 in Siberië was vergiftigd met een zenuwgas, en hij voerde meerdere hongerstakingen uit om zijn behandeling te verbeteren. Tijdens zijn detentie werd de heer Navalny herhaaldelijk in eenzame opsluiting geplaatst en klaagde hij over ernstige ziekten. In december verdween hij drie weken lang tijdens zijn overbrenging naar een strafkolonie 65 kilometer ten noorden van de poolcirkel.
Maar zelfs vanuit de gevangenis bleef de heer Navalny een onverschrokken criticus van de heer Poetin, een voormalig KGB-officier die hij ervan beschuldigde op corrupte wijze de oliewinsten van het land af te romen om zijn vrienden en entourage bij de veiligheidsdiensten te verrijken. De politieke partij van Poetin, zei hij ooit, was een partij van ‘oplichters en dieven’, en hij beschuldigde de president ervan te proberen Rusland in een ‘feodale staat’ te veranderen.
Zijn eigen politiek evolueerde naarmate hij zijn kritiek op Poetin aanscherpte. Hoewel Navalny de annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim door Rusland in 2014 niet ronduit veroordeelde, was hij onbeschaamd kritisch over de grootschalige Russische invasie van Oekraïne twee jaar geleden.
In november 2022, De heer Navalny riep de invasie op een ‘nachtmerrie’ waar Rusland in was meegesleept door de heer Poetin, die hij bestempelde als ‘een enkele gekke grootvader die in fantasieën leeft dat hij een militaire leider is, ongewoon populair in Oekraïne.’
De heer Navalny stond bekend om zijn innovatieve tactieken bij het bestrijden van corruptie en het bevorderen van de democratie. Tegen de verwachtingen in maakte hij handig gebruik van straatpolitiek en sociale media om een hardnekkige oppositiebeweging op te bouwen, zelfs nadat een groot deel van de onafhankelijke nieuwsmedia in Rusland de kop was ingedrukt en andere critici in ballingschap waren gedreven of bij onopgeloste moorden waren vermoord. In de jaren voordat Rusland Oekraïne binnenviel, werden veel van de medewerkers van de heer Navalny, en in sommige gevallen hun familieleden, gearresteerd of tot ballingschap gedwongen.
Bij zijn dood was hij de meest prominente criticus van Poetin die nog steeds in Rusland actief is, in een tijd waarin de president een pad heeft uitgestippeld om ten minste tot 2036 aan de macht te blijven.
Hij had openlijk gesproken over de mogelijkheid dat hij zou worden vermoord.
‘Ik probeer er niet te veel over na te denken’, zei hij een interview met CBS News in 2017. “Als je gaat nadenken over wat voor risico’s ik heb, kun je niets doen.”
Op 20 augustus 2020 werd de heer Navalny ernstig ziek en raakte in coma kort nadat hij aan boord was gegaan van een vlucht vanuit Siberië, waar hij oppositiekandidaten voor een lokaal ambt had ontmoet.
De vlucht maakte een noodlanding in de Russische stad Omsk, waar artsen zich twee dagen lang verzetten tegen de smeekbeden van zijn vrouw om hem voor behandeling naar Duitsland over te brengen.
De heer Navalny werd uiteindelijk met een ambulancevlucht naar Berlijn geëvacueerd nadat een team van Duitse artsen die in Omsk waren aangekomen, had verklaard dat het voor hem veilig was om te reizen. Iets meer dan een week later maakte de Duitse regering bekend dat hij vergiftigd was met een zenuwgas uit de zeer krachtige Novichok-familie van gifstoffen. Het bewijsmateriaal was volgens Duitse functionarissen ‘ondubbelzinnig’.
“Dhr. Navalny is het slachtoffer geworden van een misdaad”, zei bondskanselier Angela Merkel van Duitsland destijds. “Het roept zeer ernstige vragen op die alleen de Russische regering kan en moet beantwoorden.”
Novichok, een wapen uit het Sovjettijdperk dat voor militair gebruik werd uitgevonden, werd gebruikt tegen Sergei V. Skripal, een voormalige Sovjet-spion, en zijn dochter tijdens een aanval in 2018 in Salisbury, Engeland, die de Britse regering toeschreef aan de Russische militaire inlichtingendienst, de GRU.
In december 2020 bracht de heer Navalny een video uit waarop hijzelf – die zich voordeed als assistent van een hoge Russische veiligheidsfunctionaris – een bekentenis afdwong van een van zijn potentiële moordenaars, waarmee hij in wezen de betrokkenheid van de Russische geheime diensten bevestigde. Hij kreeg te horen dat het gif enige tijd voordat hij aan boord van het vliegtuig stapte in zijn ondergoed in zijn hotel was geplant.
De maand daarop vloog hij terug naar Rusland, waar hij een vrijwel zekere gevangenisstraf riskeerde. Hij werd op het vliegveld gearresteerd, maar zijn terugkeer blies de Russische oppositie nieuw leven in en in het hele land braken protesten uit.
Binnen enkele dagen na zijn terugkeer bracht zijn team een rapport uit over een zogenaamd geheim paleis gebouwd voor Poetin, dat meer dan 100 miljoen keer werd bekeken op YouTube, wat de protesten aanwakkerde. Bij zijn veroordeling in 2021 voorspelde Navalny vanuit een rechtszaal in Moskou dat de Russen uiteindelijk in opstand zouden komen en de overhand zouden krijgen op de heer Poetin, die hij ‘een stelende kleine man’ noemde.
Russische functionarissen hadden eerder een campagne van intimidatie op laag niveau tegen de heer Navalny gevoerd. Hij werd regelmatig gearresteerd en voor korte periodes gevangen gezet, meestal voor kleine vergrijpen die verband hielden met protesteren zonder paradevergunning.
De heer Poetin noemde nauwelijks de naam van de heer Navalny, en de staatsnieuwsmedia negeerden hem standvastig tijdens zijn tien jaar durende anticorruptiecampagne. Toch vond de heer Navalny, een jonge, slordig politicus, steun in de Russische middenklasse, en dat irriteerde het Kremlin duidelijk.
Door hem af te doen als een niet-patriottische horzel, leek het Kremlin soms bereid zijn kritiek over het hoofd te zien om de heer Poetin het vernisje te geven van het leiden van een regering die afwijkende meningen tolereerde. Door de korte aanhoudingen konden de Russische autoriteiten de heer Navalny uit het zicht houden bij belangrijke gebeurtenissen, zoals georganiseerde protesten, terwijl ze ontsnapten aan de kritiek vanwege de harde behandeling die hem tot martelaar zou kunnen maken.
Ondanks de aanvallen en de gevangenisstraffen zette Navalny door, zei hij, uit een verlangen om de koers van zijn land te veranderen en de mensen die met hem samenwerkten niet in de steek te laten. Hij was boos op wat hij de zelfhandelende binnenste cirkel van Poetin noemde, en de veiligheidsdiensten die deze beschermden.
“Ik doe dit omdat ik deze mensen haat”, zei hij in 2011 in een interview met The New York Times, voordat hij bekendheid verwierf.
Toch had hij moeite om de strijdende pro-democratische oppositiepartijen te verenigen, een gebroken stand van zaken die de Russische politiek sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 heeft geteisterd.
Sommigen waren op hun hoede voor zijn rechtse standpunten, zoals de Russisch nationalisme die zijn vroege politieke activiteiten, zijn steun voor wapenrechten en zijn anti-immigrantenstandpunten kenmerkten.
Aleksei Anatolievich Navalny, de zoon van een officier van het Rode Leger, werd geboren op 4 juni 1976 in Butyn, een dorp in de buurt van Moskou, en groeide op op afgelegen militaire bases in de voormalige Sovjet-Unie.
De heer Navalny studeerde rechten aan de Peoples' Friendship University in Moskou en economie aan de Financiële Academie van de Russische Federatie. Voordat hij de politiek in ging, werkte hij als vastgoedadvocaat. Hij kreeg eerst erkenning als auteur van een blog voor kleine investeerders, waarin tekenen van diefstal en misbruik binnen enkele van de grote staatsbedrijven van het land, zoals Gazprom en Rosneft, aan het licht kwamen.
Hoewel het doel van de blog financieel was – het pleiten voor minderheidsaandeelhouders – was het ook politiek gedurfd, omdat het insiders van de regering beschuldigde van misbruik en de heer Poetin ervan dat misbruik te tolereren.
De steun van Navalny onder de middenklasse – vooral in de hoofdstad Moskou, waar hij zich in 2013 tevergeefs kandidaat stelde voor het burgemeesterschap – bracht een nieuw soort politiek naar het land, die zich niet richtte op de ellende van stakende mijnwerkers of de afstandelijke intellectuele klasse, maar over de brood-en-botervraagstukken van het nieuwe kapitalistische tijdperk, zoals het beschermen van de overwaarde van huizen en beleggingen in aandelen.
Sociale media zoals Twitter, nu omgedoopt tot X, en Vkontakte, een Russische analoog van Facebook, hebben de opkomst van Navalny gestimuleerd. Een doorbraak kwam in 2011, toen hij sociale netwerksites gebruikte om straatprotesten te promoten tegen de terugkeer van Poetin naar de macht voor een derde presidentiële termijn. De protesten bliezen nieuw leven in een belegerde oppositie, en hij werd gezien als de leider van de beweging.
Jaren van arrestaties en aanvallen volgden.
Aanvankelijk dienden aanklagers beschuldigingen in van verduistering – gerelateerd aan zijn werk als adviseur van een regionale gouverneur jaren geleden – die algemeen als politiek gemotiveerd werden beschouwd. De heer Navalny kreeg een voorwaardelijke straf van vijf jaar.
De heer Navalny bleef zich uitspreken. Hij mocht zich vanwege zijn strafrechtelijke veroordelingen niet kandidaat stellen, promootte andere politici van de oppositie en leidde een anticorruptiegroep die verwoestende berichten over corruptie op hoog niveau naar buiten bracht.
In een verschroeiend exposé uit 2017 legde hij een web van stichtingen en lege vennootschappen aan, allemaal verbonden met voormalig president Dmitri A. Medvedev, wiens landhuizen, landgoederen, 18e-eeuws paleis in Sint-Petersburg en wijngaarden in Toscane tentoongesteld waren in de video.
“Het systeem is zo verrot geworden dat het helemaal geen gezonde onderdelen meer heeft”, zei de heer Navalny.
De heer Navalny werd zo vaak vastgehouden dat hij ooit tegen een rechter grapte dat hij de tijd van de rechtbank niet zou besteden aan een slotverklaring vóór de uitspraak, omdat hij zeker nog een kans zou krijgen om dat nog een keer te doen.
“Het laatste woord van de verdachte zou een dramatisch moment in zijn leven moeten zijn”, zei hij. “Maar ze hebben zoveel zaken tegen mij geopend dat dit niet mijn laatste kans zal zijn om een laatste woord te hebben.”
De heer Navalny ontmoette zijn vrouw 23 jaar geleden op een strand in Turkije en vóór de vergiftiging in 2020 woonde het echtpaar in een driekamerappartement in een buitenwijk van Moskou. Mevrouw Navalnaya heeft een diploma economie en werkte vóór de geboorte van hun kinderen bij een bank. Ze is de afgelopen tien jaar huisvrouw geweest en naarmate de druk op de heer Navalny toenam, werd ze openhartiger over zijn slechte behandeling.
Net als haar man hebben mevrouw Navalnaya en andere leden van zijn familie jarenlang in een smeltkroes van toezicht en politiedruk geleefd. Oleg Navalny werd in 2014 veroordeeld tot drie en een half jaar gevangenisstraf op grond van wat algemeen werd beschouwd als verzonnen beschuldigingen van fraude, bedoeld om de politieke activiteiten van zijn broer een halt toe te roepen. De ouders en grootouders van de heer Navalny zijn “vele malen lastiggevallen en onrechtmatig vervolgd”, zegt zijn dochter. schreef in het tijdschrift Time december 2022.
Het gezin werd door waarnemers vaak gezien als een tegenwicht voor dat van de heer Poetin, die gescheiden is en zelden in het openbaar over zijn kinderen praat. De heer Navalny droeg zijn laatste bericht op sociale media op Valentijnsdag op aan zijn vrouw.
'Schat, alles is zoals in het lied met jou: tussen ons zijn er steden, de lichten van vliegvelden, blauwe sneeuwstormen en duizenden kilometers. Maar ik heb het gevoel dat je elke seconde dichtbij bent, en ik hou steeds meer van je”, schreef hij op Telegram en eindigde zijn bericht met een hartjesemoji. Het lied dat hij citeerde, ‘Hoop, mijn aardse kompas’, is een van de bekendste hits in Rusland. Het refrein luidt: ‘Hoop is mijn kompas, en succes is een beloning voor moed.’